کافئین
کافئین چیست و چه فواید و مضراتی برای بدن دارد؟
گاهی اوقات ممکن است در طول روز، شما کسل و بی حوصله شوید و خواب آلودگی شدیدی به سراغتان بیاید. این حس خواب آلودگی و کسلی، می تواند با نوشیدن یک لیوان چای یا قهوه از بین رفته و یا کاهش یابد و حس نشاط و سرزندگی را در شما تقویت کند. در بین مردم ایران مصطلح است که می گویند نوشیدن یک لیوان چای، خستگی را از تن انسان بیرون رانده و او را سرحال و سرزنده می کند. این اتفاق به دلیل وجود ماده کافئین در چای می باشد. مواد غذایی و نوشیدنی های دیگری نیز هستند که با دارا بودن کافئین در ساختار خود، به عنوان یک محرک عمل کرده و کسلی و بی حالی و خواب آلودگی را از سر انسان به در می کنند. موادی از قبیل کاکائو و قهوه از جمله این مواد هستند که دارای مقادیر مشخصی کافئین در ساختار خود می باشند. به همین خاطر است که وقتی از خواب بیدار می شوید، برای رهایی از خواب آلودگی و کسلی ناشی از خواب، به نوشیدن فنجانی چای یا قهوه، یا خوردن مقداری کاکائو دست می زنید. این مواد غذایی با داشتن کافئین در ساختار خود، در اصطلاح باعث می شوند که خواب از سرتان بپرد و نشاط لازم را برای شروع یک روز خوب بدست بیارید. در این مقاله قصد داریم تا شما را با کافئین، به عنوان یک ماده محرک در سیستم اعصاب مرکزی بدن انسان آشنا نموده و درباره مضرات و فواید استفاده از این ماده غذایی افزودنی، توضیحاتی را ارائه دهیم. با ما همراه باشید تا با این موارد آشنا شوید.
کافئین چیست؟

همانطوری که در ابتدای این مقاله عرض کردیم، کافئین یک نوع ماده غذایی افزودنی می باشد، که در نوشیدنی هایی از قبیل چای و قهوه وجود داشته و در کاکائو نیز مقادیر مشخصی از این ماده وجود دارد و باعث ایجاد حس نشاط و سرزندگی در شما می شود. این نوع ماده افزودنی غذایی، با وجود این که دارای فواید بسیاری می باشد، اما عوارضی نیز برای بدن به همراه دارد که در ادامه این مقاله به صورت تک به تک به این فواید و مضرات اشاره نموده و درباره هرکدام به بحث خواهیم پرداخت. اما پیش از این که بخواهیم به فواید و مضرات کافئین بپردازیم، بهتر است تا مکانیسم اثر کافئین روی بدن را شرح داده و به توضیح این مسئله بپردازیم که چگونه کافئین، باعث کاهش حس خواب آلودگی و پکری در انسان می شود و نشاط او را افزایش می دهد؟
مکانیسم اثر کافئین
شاید همه شما این سوال برایتان پیش آمده باشد که چگونه ممکن است کافئین باعث القای حس نشاط و سرزندگی و کاهش خواب آلودگی در شما شود. جواب این سوال در مکانیسم اثر این ماده افزودنی غذایی می باشد.
در بدن شما، ماده ای به نام آدنوزین وجود دارد. این ماده هرچقد که از طول روز می گذرد و بدن شما در اثر کار روزانه، خسته و کوفته می شود، مقدارش در بدن افزایش می یابد. افزایش مقدار آدنوزین در بدن شما، باعث می شود که احساس خستگی و خواب آلودگی در شما افزایش پیدا کرده و شما کسل و خسته به نظر بیاید.
کافئین، بنابر تحقیقاتی که روی آن انجام شده است، اثر آنتاگونیستی روی مولکول های آدنوزین دارد. آنتاگونیست، در اصطلاح علمی به معنی سرکوب کننده یا مهار کننده می باشد و در مقابل آگونیست که به معنای تحریک آمیز یا تحریک کننده است، بکار می رود. مکانیسم اثر آنتاگونیستی کافئین، روی گیرنده ها و مولکول های سطحی آدنوزین، باعث می شود تا میزان طبیعی آدنوزین در بدن شما کاهش پیدا نموده و آدنوزین دیگر نتواند حس خواب آلودگی و کسلی را در بدن شما القا کند. لذا نوشیدن یک لیوان چای، قهوه، یا خوردن مقداری کاکائو، باعث می شود که اثر آدنوزین، به میزان زیادی در بدن شما سرکوب شود و خستگی ناشی از افزایش مقدار آن، شما را در طول روز اذیت نکند.
فواید و مضرات کافئین

فواید استفاده از کافئین
در پاراگراف های قبلی در مورد کافئین و نحوه عملکرد و مکانیسم اثر آن، توضیحاتی را ارائه دادیم. در این قسمت قصد داریم تا به ارائه فواید و مضرات آن بپردازیم. بطور کلی هر نوع ماده غذایی که به مقدار مناسب و نه فراتر از حد مجاز مصرف شود، مشکلی برای بدن به وجود نخواهد آورد و سیستم بدن را مختل نخواهد کرد. مگر اینکه استفاده بیش از حد باشد و روی یک ارگان خاص، اثر سوء داشته باشد. در زیر به چند مورد از فواید استفاده از کافئین اشاره می کنیم.
-
افزایش و بهبود کارایی و عملکرد مغز
شاید یکی از مهم ترین و اصلی ترین فواید کافئین، افزایش و بهبود کارایی و عملکرد مغز باشد. این ماده افزودنی غذایی، باعث می شود که ترشح بعضی از هورمون ها و میانجی های عصبی در بدنتان افزایش پیدا کند. ترشح هورمون هایی مثل نورآدرنالین که از بخش مرکزی غدد فوق کلیوی ترشح می شود، در اثر مصرف کافئین افزایش پیدا می کند. افزایش ترشح این هورمون در بدنتان، باعث می شود هوشیاری و تمرکز شما بالاتر رفته و حافظه قوی تری نیز داشته باشید.
بعلاوه افزایش ترشح این هورمون، باعث می شود که فرد کم تر در خطر افسردگی قرار بگیرد. مطالعات نشان داده اند که افسردگی یکی از مهم ترین و اصلی ترین عوامل خودکشی در جوامع بشری می باشد. لذا استفاده از این ماده افزودنی غذایی، با افزایش سطح این هورمون در بدن شما، می تواند باعث افزایش نشاط و شادابی در شما شده و شما را در مقابل ابتلا به بیماری روانی افسردگی مصون بدارد.
بعلاوه با توجه به اینکه این هورمون باعث تقویت حافظه و هوشیاری شما می شود، لذا مطالعات نشان داده اند که استفاده از کافئین، تا حد زیادی می تواند از ابتلا به بیماری آلزایمر شما را محفوظ بدارد. بطور کلی و براساس مطالبی که در مورد بهبود کارایی و عملکرد مغز به واسطه افزایش سطح هورمون نورآدرنالین خدمتتون عرض کردیم، این ماده افزودنی غذایی در صورتی که به مقدار مناسب مصرف شود، می تواند تاثیرات بسیار مفیدی روی سلامت مغز شما به همراه داشته باشد.
علاوه بر هورمون آدرنالین که در صورت استفاده از کافئین، از غدد فوق کلیوی ترشح می شود، یک میانجی عصبی به نام دوپامین نیز با مصرف این ماده افزودنی غذایی، مقدارش در بدن افزایش پیدا می کند. دوپامین یک نوروترانسمیتر یا میانجی عصبی می باشد که مقادیر مناسب آن، می تواند باعث افزایش شادابی و بهبود عملکرد حافظه و … در بدن فرد شود. بهبود عملکرد حافظه در اثر مصرف کافئین، می تواند در جلوگیری از ابتلا به آلزایمر موثر واقع شود و همچنین، به دلیل افزایش شادابی و نشاط در فرد، کافئین می تواند باعث جلوگیری از ایجاد حالت روانی افسردگی در فرد شود.
آموزش درست کردن قهوه در خانه
-
کاهش وزن و چربی سوزی

یکی دیگر از مهم ترین و اصلی ترین فواید استفاده از کافئین، اثر آن روی چربی سوزی و کاهش وزن می باشد. کافئین این عملکرد خود را با افزایش متابولیسم بدن به انجام می رساند. در صورتی که شما در طول روز به میزان مناسبی کافئین، در قالب چای، قهوه یا کاکائو تلخ مصرف کنید، متابولیسم بدن شما افزایش پیدا کرده و اگر این افزایش متابولیسم بدن، به همراه ورزش و تحرکات فیزیکی باشد، می تواند در کاهش وزن سریع افراد دارای اضافه وزن، موثر واقع شود. لذا پیشنهاد می شود افرادی که دارای اضافه وزن بوده و یا چاق هستند، در کنار فعالیت های ورزشی برای کاهش وزن خود، از این ماده افزودنی غذایی نیز به مقدار مناسب استفاده نمایند.
کاهش وزن و چربی سوزی در اثر استفاده از کافئین(۵)
-
جلوگیری از دیابت نوع دو و همچنین پیشگیری از بروز حمله های قلبی
یکی دیگر از فواید استفاده از کافئین، جلوگیری و ممانعت از ابتلا به بیماری هایی از قبیل دیابت نوع دو می باشد. دیابت نوع دو یکی از بیماری های سخت می باشد که به دلیل افزایش بیش از حد قند خون در افراد ایجاد می شود و عوارض بسیاری را برای فرد به دنبال دارد. از جمله این عوارض می توان به کاهش بینایی، ایجاد زخم های پوستی، مشکلات کلیوی و … اشاره کرد.
این عوارض می تواند تا آن جایی ادامه داشته باشند و پیشروی کنند که باعث از کار افتادگی اندام شوند. به عنوان مثال اگر زخم ها در قسمتی از بدن ایجاد شده و گسترش پیدا کنند، ممکن است آن اندام بطور کلی نکروزه شده و کارایی قبلی را نداشته باشد و لذا لازم باشد تا آن عضو به کلی قطع شود.
یکی دیگر از عارضه هایی که استفاده از کافئین می تواند باعث جلوگیری از ابتلا به آن عوارض شود، حملات قلبی و سکته های قلبی می باشد. مطالعات نشان می دهند که بروز حملات و سکته های قلبی در اثر استفاده مداوم و مناسب از مواد غذایی حاوی کافئین، تا حدودی کاهش پیدا می کند. این در حالی است که ممکن است تصور عامه مردم خلاف این باشد و بپندارند که کافئین ممکن است مشکلاتی برای سلامتی آن ها به همراه داشته باشد. اما در واقع چنین نیست و کافئین به عنوان یک ماده افزودنی غذایی موثر شناخته می شود.
تاثیر کافئین بر دیابت(۶)
مضرات استفاده از کافئین
